SERE A Instructor Urban Survival Training, Rummu, Estland, 2015

Rummu

De oefenlocatie omvat een aantal totaal vervallen administratiekantoren, temidden van hopen afval van dubieuze aard, stukken asbest en vaten met chemicaliën liggen open en bloot verspreid over het terrein. Metershoge bergen bakstenen van ingestorte muren, stukken draadijzer die gemeen uitsteken, gebouwen die op instorten staan, leegstaande, sinistere fabriekshallen completeren het beeld van ravage en verwoesting. Dit immense complex grenst aan het voormalige gevangenkamp, dat omgeven is door metershoge hekken met venijnig prikkeldraad van scheermessen en wachttorens, waar je via een wenteltrap naar boven kunt klauteren, om vandaar het terrein te overzien. Ooit zaten hier duizenden gevangen opgesloten. Het Russische systeem was zodanig georganiseerd dat voedsel en voorraden afgeleverd werden bij een verzamelpunt in het kamp. Het Sovjet-systeem kennende zullen er structureel tekorten gecreëerd zijn. Russische soldaten bewaakten de periferie met een 'license to kill'. Binnen de muren werden de gevangenen op die manier gedwongen hun eigen regels af te dwingen. Ik wil niet weten tot welke terreur en ellende dat geleid heeft.

Briefing

Wanneer iedereen aangekomen is, volgt een briefing op de verzamelplaats onder leiding van mijn goede vriend Erki Vaikre, die als Hoofd Overleving samen met zijn staf deze training georganiseerd heeft. Als Nederlander ben ik toegevoegd aan een team van twee Esten, drie Denen en een Zuid-Afrikaan, die met z'n vieren deel uitmaken van een Deense reconaissance eenheid. Een mooie groep kerels. In totaal nemen ruim dertig militairen en vijf instructeurs deel.

Onderkomen

We worden opgesplitst in vier groepen, waarvan ieder team een leegstaand gebouw krijgt toegewezen. Wij nemen onze intrek in gebouw vier, in twee kamers op de begane grond met uitzicht op gebouw drie, gescheiden door een bouwvallige muur.

Scenario

Het scenario windt er geen doekjes om. Russische troepen zijn Estland binnengevallen, onze eenheid heeft zich teruggetrokken in een verwoest stedelijk gebied.
Het is echter geen tactische oefening, geen urban combat, want dat vraagt om een heel andere aanpak. Primair gaat het erom samen te werken en met de beschikbare materialen te improviseren.

Uitval kritieke infrastructuur

Bij een militair conflict of natuurgeweld zal de kritieke infrastructuur in de meeste gevallen snel uitvallen. Onze maatschappij is enorm afhankelijk van een goed functionerend electricteitsnetwerk voor ondermeer het bewaren van voedsel, waterzuivering, warmte-, lichtvoorziening, (nood-) communicatie, het handhaven van de openbare orde, gezondheidszorg, logistiek en transport. Het is van cruciaal belang als individu, familielid en/of onderdeel van een gemeenschap je voorzorgsmaatregelen te nemen in het geval een 'power black-out/power outage' plaatsvindt.

Oriëntatie

De eerste opdracht is dat we onze directe omgeving in kaart moeten brengen door een situatie-schets te maken. Na een uur komt van ieder team een man naar de verzamelplaats om gezamenlijk een plattegrond van het inzetgebied te construeren. Het adagium luidt: 'Weet waar je bent en waar de vluchtwegen zijn'.

Materialen

In een stedelijke omgeving is er in eerste instantie meestal geen gebrek aan materialen. Ieder team heeft een sloopauto toegewezen gekregen met een aantal gereedschappen, zoals een bijl en een zaag. Verder een voedselpakket bestaande uit kalkoen, snoek, zalm en brooddeeg. Voor gemeenschappelijk gebruik zijn er drie oliedrums, dus een te weinig. Onze groep vist achter het net. Verder zijn er aluminium schoorsteenpijpen, liggen er pallets, is er bouwhout voorradig en zijn er verschillende maten spijkers voorhanden. Het is essentieel dat je rekening houdt met de andere teams, je vergroot je overlevingskans significant wanneer je samenwerkt.

Samenwerking

In gebouw vier zijn een aantal gevelmuren die instabiel zijn, trappenhuizen ontbreken, dus het is geen optie om op de eerste verdieping een onderkomen in te richten. Te gevaarlijk gedurende de avond en nacht. De ruimte beneden is klein en redelijk overzichtelijk. Een deuropening en een gat waar ooit een raam heeft gezeten, dat is te doen. Omdat wij geen oliedrum hebben weten te bemachtigen, bouw ik met Brian en een van de Esten een kachel van bakstenen, anderen maken specie en we spijkeren plastic zeil voor het raam. Bij het vallen van de avond hebben we een redelijk werkende haard met een schoorsteen naar buiten. In het begin stond de ruimte meerdere keren stijf onder de rook, omdat we de aluminium pijpdelen niet lekdicht kregen. Met behulp van brandwerend isolatiemateriaal en ijzerdraad is het ons uiteindelijk toch gelukt.

HPG

In deze woestenij is het van groot belang een leefbare plek te creëeren, die eenvoudig warm te stoken is, waar voedsel bereid kan worden en de meest elementaire hygiëne mogelijk is. Hygiëne en Preventieve Gezondheidszorg staat feitelijk bovenaan de prioriteitenlijst. Zorg ervoor dat iedereen een minimale lichaamshygiëne handhaaft en zijn handen wast na toiletbezoek. In deze omgeving kun je je makkelijk verwonden en ziek worden, zeker wanneer er een tekort is aan schoon drinkwater en zeep. Binnen de kortste keren kunnen er besmettelijke ziekten uitbreken, door vlooienplagen, luizen en ander ongedierte dat welig tiert op vuile kleding in een smerige omgeving. In tactische omstandigheden zal dat probleem nog groter zijn.  

Aanpassing

Uitputting en stress zijn gangbare verschijnselen wanneer je als mens in een noodsituatie terechtkomt. Wanneer alle materiële zekerheden wegvallen, zorgt dat bij veel mensen voor angst en zelfs blinde paniek. Door je in de 'koude fase' aan te passen aan (snel) veranderende omstandigheden, leer je je hoofd koel te houden en je hart warm, waardoor je in staat zult zijn om onverwachte situaties flexibel en pro-actief tegemoet te treden. Soms is het beter helemaal niets te doen en te observeren wat er bij jezelf gebeurt en in je omgeving plaatsvindt. Hoe preciezer je afgestemd bent op je gevoel, hoe sterker je intuïtie, des te beter je gevaarssignalen tijdig onderkent.

Structuur

Onder erbarmelijke omstandigheden weten mensen te overleven door structuur en overzicht te creëren. Verveling, maar ook stilte is voor veel mensen ondraaglijk. Mediteer en lees boeken, zodat je altijd in staat bent om terug te keren naar je innerlijk centrum, ook als de wereld om je heen in brand staat. 

Overleven

Onze groep functioneert optimaal, ieder doet wat hij kan doen, de uitdagingen zijn overzichtelijk, je moet heel alert zijn, want het terrein is gevaarlijk. Het ongemak, het slaaptekort, de intense samenwerking levert vooral gespreksstof op. Vrijwel iedereen is praktisch gericht, moeilijkheden zijn er om opgelost te worden. Ik realiseer me dat militairen en SERE-instructeurs geen dwarsdoorsnede van de samenleving vertegenwoordigen. Mijn goede vriend Dolph, die als kind met zijn moeder en tante jaren heeft doorgebracht in een Japans gevangenkamp, vertelde me ooit dat de meeste mensen zich wonderwel aanpassen aan extreme omstandigheden, diegenen die dat niet kunnen of niet doen, die verdwijnen eenvoudig van de aardbodem. 

Urban survival

Een belangrijke voorwaarde om in een industriële, grootstedelijke omgeving te kunnen overleven is gebaseerd op een groot netwerk van familie en vrienden. Wanneer de bestaande infrastructuur onderuit gaat en je op jezelf en elkaar aangewezen bent, is het feitelijk te laat. Beter is het om op voorhand te vertrekken naar een gebied dat minder in het oog springt en waar je als gemeenschap zelfvoorziendend kunt leven. Zeker in deze tijden van grote onrust en chaos, waarbij tientallen miljoenen mensen op drift zijn geraakt, is het wijs om je hoofd helder te houden en naar je (voor-)gevoel te luisteren.

Reportage

Onderwijl komt een filmploeg van de nationale televisie voor een reportage om een aantal vragen stellen over de condities waarin wij momenteel verkeren en hoe wij daar op anticiperen. De interviewer vertelt me dat hij net terug is van een reportage uit de Donbass in de Oekraïne waar momenteel een oorlog woedt. Volgens hem is dit terrein vergelijkbaar met wat hij daar gezien heeft.

Sense of urgency

Het gevoel van urgentie ontbreekt ten enenmale bij de meeste mensen. 'Het zal mijn tijd wel duren', 'na mij de zondvloed' of 'dat zal hier nooit gebeuren, ik kan het me niet voorstellen,' zijn veelgehoorde reacties. Het toont een gevoel van onbehagen en door te ontkennen meent men het onverwachte beter te kunnen hanteren.

Lessons learned

Deze training verschaft mij weer nieuwe vaardigheden.
In september 2008 nam ik voor het eerst deel aan een zevendaagse militaire Urban survival training, georganiseerd door de Försvars Utbildarna in Zuid-Zweden. In april 2010 organiseerde ik samen met senior beleidsmedewerker Barry van 't Padje van de Brandweer Amsterdam-Amstelland, in samenwerking met het Directoraat Crisisbeheersing van het Ministerie van V&J in het kader van de Denk vooruit campagne twee pilots Urban Survival voor een groep burgers en een groep beleidsmakers. Die vonden plaats in de vroegere Kolonel Palm Kazerne in Bussum.
In september 2011 nam ik deel aan de Urban Miljö kurs in Zweden, mijn tweede urban survival training met Zweedse en Estse militairen.

Het is inspirerend om met professionals samen te werken en doelgroepen als brandweermensen, kinderen en jongeren praktische handvatten aan te reiken in fysieke en mentale weerbaarheid. Van begin januari t/m eind maart 2016 zal ik terug zijn in Finland en Estland, ondermeer om dagelijks in zee te zwemmen en voor de opleiding tot SERE-A instructeur. 
Straks vlieg ik naar Warschau.