Themadagen Mentaal (H)OvD Brandweer Hollands-Midden, kazerne Waddinxveen

Weerbaarheid

Het werk van brandweermensen vergt veel van hun geestelijke en fysieke veerkracht. Om optimaal te kunnen functioneren dienen zij fit te zijn.
In het alledaagse, de koude fase, heeft vrijwel ieder mens met allerlei stressoren te maken, in het externe door blootstelling aan lawaai, weersomstandigheden, drukte in het verkeer, maar ook intern wanneer je hoofd over loopt van indrukken, je lichamelijke klachten hebt of je zorgen maakt. Dat beïnvloedt je gewaarzijn en alertheid.
In de warme fase, wanneer er een incidentmelding verschijnt op je pager, is het van groot belang dat je helder bent en in je centrum blijft. 

Ademhaling

Door bewust te ademen reguleer je je hartslag en je bloeddruk en daarmee het vermogen stress-niveau's te hanteren.
Wanneer je je para-sympaticus kunt activeren, ontstaat er rust in je (niet-) handelen. Dat is van elementair belang wanneer je als (Hoofd-) Ofiicier, bevelvoerder of manschap zicht probeert te krijgen op het incident en je vervolgens dient te bepalen wat je wel of niet te doen staat.

Veerkracht

Wanneer je als brandweerman (m/v), politieman, militair, (para-)medicus (onverwacht) geconfronteerd wordt met levensbedreigende situaties, met (grootschalig) lijden en sterven, zul je daar een weg in dienen te ontwikkelen. Vroeger werd er na een (groot) incident met slachtoffers gezegd dat je je er geestelijk gewoon overheen moest zetten. Gelukkig is de psychologische opvang hedentendage geïntegreerd binnen de BOT-teams, Bedrijfsopvang teams, waarbij speciaal opgeleide collega's tot taak hebben om de eerste geestelijke opvang en hulp te verzorgen.

Leven

Ieder mens maakt tegenslag in zijn of haar leven mee, dat is inherent aan het bestaan, daar ontkom je niet aan. De mate van ondersteuning, je achtergrond, karakter en levenshouding bepaalt in grote lijn je absorptievermogen. Ben je in staat om je comfort-zone te verruimen en ongemak van welke aard dan ook te accepteren en een plaats te geven. Het omgaan met fysieke en mentale tegenslag versterkt je weerstand, je vermogen om terug te veren, je op te richten en door te gaan met je leven. Hoe confronterend of pijnlijk het voorafgaande ook was.

Handelingsperspectieven

Om brandweermensen praktische vaardigheden aan te reiken, leer ik hen bewuster gebruik te maken van hun ademhaling, door te ontspannen en in te spannen, stil te staan bij het (onderbuik-) gevoel. Wat zegt mijn lijf me? Wat gebeurt er binnen in me? Wat voel ik op dit moment?
Door te luisteren naar je gevoel, kun je beter inschatten wat er om je heen gebeurt: zien, horen, ruiken en (voor-) voelen welke gevaarssignalen er zijn en daarop je handelen afstemmen.

Trainingsmethodieken

Met behulp van je zintuigen neem je waar wat er binnenin en om je heen gebeurt. Door te werken op de elementaire niveau's van ademhaling, beweging en voeding oefen je systemisch invloed uit op je lichaam en geest.

Koude en hitte

Blootstelling aan kou is existentieel en beneemt je al gauw de adem of doet pijn. Door vanuit je buik te ademen, bij je gevoel te blijven en focus te houden, kun je vrij snel je ademhaling terugpakken en de intense kou een plek geven. In hitte omstandigheden zijn de marges kleiner en is meer voorzichtigheid geboden, dat laat onverlet dat ik momenteel onderzoek welke toepassingen er mogelijk zijn om een ademcrisis met of zonder ademlucht en blootstelling aan extreme hitte beter te leren hanteren. Dit geldt ook voor het gebruik cq uitschakelen van de andere zintuigen, zodat je sterker op je gevoel kunt gaan leren vertrouwen.

Voeding

De kwaliteit en de hoeveelheid voeding ondersteunt en voedt letterlijk je energie-niveau en je systeem. Het dieet van veel brandweermensen bestaat helaas nog vaak uit vet, gebakken voedsel, geraffineerde suikers en vlees. Dat ondermijnt je lichaam en daarmee je geest, bovendien zorgt het voor een sterk wisselende bloedsuikerspiegel die op lange termijn kan leiden tot degeneratieziekten als overgewicht en diabetes type 2. Het verzwakt feitelijk ons immuunsysteem. Wanneer je top-inspanningen levert, heb je voedsel nodig dat vrij is van chemicaliën en een krachtige, energetische waarde heeft. Daarom werd er vanuit de afdeling Vakbekwaamheid gedurende de workshops gezorgd voor biologisch bereide vegetarische en veganistische burgers en salades.

Slaap

Goed slapen is een wezenlijk onderdeel voor herstel. Wie uitgerust wakker wordt, kan de dag aan. In totalitaire systemen wordt slaapdeprivatie ingezet om de wil van mensen te breken, in die zin kan je het onthouden van slaap zien als een martelmethode.

Bewustzijn

Het primaire doel van training in mentale weerbaarheid is om handelingsperspectieven te ontwikkelen en het eigen herstelvermogen te (re-)activeren.
Veranderprocessen hebben tijd nodig en ik merk dat veel brandweerofficieren open staan voor deze ontwikkelingen.
Het is in alle opzichten inspirerend om bij te mogen dragen aan de algehele versterking van de mentale/ fysieke weerbaarheid en alertheid. Het gaat wel ergens over.